Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu

POSTANOWIENIE

05 października 2023 r.

Sąd Rejonowy Poznań - Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu Wydział V Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Barbara Dolata

Protokolant: -

po rozpoznaniu 05 października 2023 r. w P. na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku T. W., B. I.

przy uczestnictwie M. P., J. W., M. M. (1), M. R. (1), R. W., M. R. (2), D. S., M. W., B. W., G. P., J. P., R. P. i (...) (...)

o stwierdzenie nabycia spadku po W. R. z domu W.

postanawia

1. stwierdzić, że spadek po W. R. z domu W. zmarłej (...) r. w P., której miejscem ostatniego stałego pobytu był P., Osiedle (...) na podstawie testamentu holograficznego z dnia 10 lutego 2007r. nabyli :

siostra M. P. w ¼ części,

brat J. W. w ¼ części

siostrzenica B. I. w ¼ części ,

i siostrzenica T. 'W. w ¼ części .

2. Kosztami postępowania obciąża strony - w zakresie poniesionym.

Sędzia Barbara Dolata

UZASADNIENIE

Pismem z dnia 13 grudnia 2021 r. wnioskodawczynie T. W. i B. I., reprezentowane przez profesjonalnego pełnomocnika, wniosły o otwarcie i ogłoszenie testamentu W. R. z dnia 10 lutego 2007 r. oraz stwierdzenie nabycia spadku po W. R. zmarłej w dniu (...) r., ostatnio stale zamieszkałej w P. na Osiedlu (...).

W uzasadnieniu wskazano, że mężem spadkodawczyni był A. R. (1). Spadkodawczyni nie posiadała dzieci, a jej mąż oraz rodzice nie żyją wobec czego do kręgu spadkobierców ustawowych wchodzi jej rodzeństwo. Wyjaśniono, że spadkodawczyni miała czworo rodzeństwa: T. M., M. P., H. W. (1) i J. W.. T. M. i H. W. (1) zmarli przed spadkodawczynią. W dalszej części pisma wskazano, że spadkodawczyni w testamencie z 10 lutego 2007 r. powołała do spadku po sobie całe swoje rodzeństwo oraz obie wnioskodawczynie będące jej siostrzenicami, nie ustalając udziałów spadkowych. W dalszej części testamentu spadkodawczyni poczyniła zapisy, nazywając te rozporządzenia darowiznami. Nadto zamieściła w dokumencie dwa polecenia. W dacie sporządzenia testamentu wszystkie powołane w nim osoby żyły. Nadto wskazano, że rozporządzenia testamentu obejmują także rodowe nieruchomości uprzednio wywłaszczone, które w dacie sporządzenia testamentu nie stanowiły własności spadkodawczyni, ale o zwrot których spadkodawczyni do końca życia bezskutecznie zabiegała. Dodatkowo w momencie otwarcia spadku w skład masy spadkowej wchodziły cztery nieruchomości (k. 3-6).

W piśmie z dnia 24 marca 2022 r. wnioskodawczynie oszacowały wartość poszczególnych składników masy spadkowej i na tej podstawie zaproponowały określenie udziałów poszczególnych spadkobierców testamentowych (k. 33-36).

Postanowieniem z dnia 4 kwietnia 2022 r. na podstawie art. 510 § 2 k.p.c. wezwano do udziału w sprawie w charakterze uczestnika (...) (...) (k. 39) natomiast postanowieniem z dnia 26 maja 2022 r. na podstawie art. 510 § 2 wezwano do udziału w sprawie w charakterze uczestników D. S., M. W., B. W., G. P., J. P. i R. P. (k.42). Były to osoby określone we wniosku jako beneficjenci, które w ocenie sądu miały interes aby uczestniczyć w postępowaniu.

Uczestniczka M. P. ustosunkowała się do wniosku w piśmie z dnia 6 czerwca 2022 r. wskazując, że wniosek o stwierdzenie nabycia spadku inicjujący niniejsze postępowanie stanowi próbę doprowadzenia do niezgodnego z prawem i wolą spadkodawczyni rozporządzania spadkiem W. R.. Nadto zakwestionowano rzetelność obliczeń dotyczących wartości poszczególnych składników masy spadkowej. Zdaniem uczestniczki wolą spadkodawczyni było przyznanie wskazanych w testamencie składników rzeczowych jej majątku w udziałach wskazanych w samym testamencie (k. 48-52).

Uczestnicy J. W., M. R. (1), R. W. i M. R. (3) na rozprawie w dniu 19 kwietnia 2023 r. poparli stanowisko, by dziedziczenie po W. R. odbyło się na podstawie testamentu spadkodawczyni z 10 lutego 2007 r. (k. 257).

Uczestnik J. P. na rozprawie w dniu 19 kwietnia 2023 r. wskazał, że w niniejszym postepowaniu ze względu na szereg błędów formalnych testamentu zachodzi sytuacja dziedziczenia mieszanego opisanego w art. 926 § 3 k.c. Nadto wskazał, że żyją spadkobiercy osób wymienionych w testamencie, które nie dożyły otwarcia spadku. Zdaniem uczestnika prawa zmarłych spadkobierców winny przejść na ich dzieci (k. 257).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu (...) r. w P. zmarła W. R. z domu W., ostatnio stale zamieszkała w P. na Osiedlu (...). Spadkodawczyni zawarła związek małżeński z A. R. (1). Nie występowała o orzeczenie rozwodu ani separacji. Małżeństwo R. nie posiadało dzieci własnych ani przysposobionych, rodzice i małżonek W. R. zmarli przed nią: matka H. W. (2) zd. R. w dniu (...) r., ojciec A. W. w dniu (...) r., zaś mąż A. R. (1) (...) r.

Spadkodawczyni posiadała czworo rodzeństwa: T. M., M. P., H. W. (1) i J. W..

Siostra spadkodawczyni T. M. zmarła przed spadkodawcą jako wdowa w dniu (...) r. pozostawiając czworo dzieci: B. I., T. W., M. M. (2) i M. R. (1).

Brat spadkodawczyni H. W. (1) zmarł także przed spadkodawczynią jako wdowiec w dniu (...) r., pozostawiając dwoje dzieci tj. R. W. i M. R. (2) zd. W..

dowód: odpis skrócony aktu zgonu W. R. (k. 16), odpis skrócony aktu zgonu H. W. (2) (k. 17), odpis skrócony aktu urodzenia J. W. 9k. 18), odpis skrócony aktu małżeństwa M. P. zd. W. (k. 19),odpis skrócony aktu zgonu T. M. zd. W. (k. 20), odpis skrócony aktu małżeństwa B. I. zd. M. (k. 21), odpis skrócony aktu małżeństwa T. W. zd. M. (k. 22), odpis skrócony aktu urodzenia M. M. (2) (k. 23)odpis skrócony aktu małżeństwa M. R. (1) zd. M. (k. 24), odpis skrócony aktu zgonu H. W. (1) (k. 25), odpis skrócony aktu urodzenia R. W. (k. 26), odpis skrócony aktu małżeństwa M. R. (2) zd. W. (k. 27), odpis skrócony aktu zgonu A. W. (k. 37), odpis skrócony aktu zgonu A. R. (1) (k. 38), zapewnienie spadkowe M. P. (k. 133-134), przesłuchanie wnioskodawczyni T. W. (k. 256), przesłuchanie wnioskodawczyni B. I. (k. 256), przesłuchanie uczestniczki M. P. (k. 256-257).

Spadkodawczyni nie chorowała na choroby psychiczne. Zachowała bystrość umysłu aż do śmierci. W dniu 10 lutego 2007 r. W. R. sporządziła testament holograficzny, który podzieliła na pięć części. W pierwszej z nich powołała do spadku po sobie rodzeństwo: siostrę T. M. z domu W., siostrę M. P. z domu W., brata H. W. (1) oraz brata J. W.. Nadto do spadku po sobie W. R. powołała swoje siostrzenice: B. I. z domu M. oraz T. W. z domu M.. W tej części testamentu spadkodawczyni poczyniła również zapisy dotyczące swoich praw do spadku po wujku J. R..

W drugiej części testamentu spadkodawczyni poczyniła dalsze zapisy dotyczące jej praw do spadku po M. i A. R. (2) oraz działki nr (...) położonej w M.. Co do działki nr (...) spadkodawczyni poleciła ją sprzedać.

W trzeciej części testamentu spadkodawczyni zawarła polecenie na rzecz (...) (...) oraz dalsze zapisy dotyczące mieszkania położonego na os. (...) w P. oraz prawa pierwokupy i udziału w nabyciu nieruchomości oznaczonej geodezyjnie pod nr (...) położonych w M..

Część czwarta spadku obejmowała polecenia sprzedaży działek nr (...), zaś piąta podziękowania dla najbliższych.

Testament W. R. z 10 lutego 2007 r. został otwarty i ogłoszony w Sądzie Rejonowym Poznań – Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu w dniu3 lutego 2022 r. w sprawie sygn. akt V Ns 17/22.

dowód: testament holograficzny W. R. z 10 lutego 2007 r. (k. 7-11), zapewnienie spadkowe M. P. (k. 133-134), dokumenty w aktach sprawy V Ns 17/22, przesłuchanie wnioskodawczyni T. W. (k. 256), przesłuchanie wnioskodawczyni B. I. (k. 256), przesłuchanie uczestniczki M. P. (k. 256-257).

Spadkodawczyni W. R. była właścicielką nieruchomości dla których Sąd Rejonowy Poznań – Stare Miasto w Poznaniu prowadzi księgi wieczyste nr (...). Nadto spadkodawczyni posiadała udziały w nieruchomościach, dla których Sąd Rejonowy Poznań – Stare Miasto w Poznaniu prowadzi następujące księgi wieczyste (...) (udział wynoszący 1/8) i (...) (udział wynoszący ¾) oraz w nieruchomości położonej w R., dla której Sąd Rejonowy w Rzeszowie prowadzi księgę wieczystą nr (...) (udział wynoszący 5/24).

Postanowieniem Sądu Rejonowy w Rzeszowie z dnia 9 marca 2020 r. w sprawie sygn. akt I Ns 678/19 stwierdzono, że własność udziału wynoszącego 524 części w prawie własności zabudowanej nieruchomości położonej w R. przy ul. (...) (...) Ś., stanowiącej działkę nr (...) o powierzchni 0,1478 ha objętej Księgą Wieczystą nr (...) nabyła przez zasiedzenie z dniem 29 listopada 2005 r. A. K. w miejsce W. R..

dowód: wydruki z ksiąg wieczystych nr (...) (K. 270-274), (...) (k. 275-276), (...) (k. 279-280), (...) (k. 281-282), (...) (k. 283-283v), (...) (k. 284-285v), (...) (k. 265-269v), (...) (k. 277-278v), (...) (k. 286-289)), decyzja kierownika urzędu rejonowego w P. z 22 lutego 1993 r. (k. 176-177v), pismo Agencji Nieruchomości Rolnych z 26 marca 2013 r. 9k. 175-175v), postanowienie Sądu Rejonowego w Rzeszowie z dnia 9 marca 2020 r., sygn. akt I Ns 678/19 (k. 136, 314), przesłuchanie wnioskodawczyni T. W. (k. 256), przesłuchanie wnioskodawczyni B. I. (k. 256), przesłuchanie uczestniczki M. P. (k. 256-257).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów z powołanych wyżej dokumentów, wydruków, zeznań uczestników postępowania, a także na podstawie tych twierdzeń stron, zawartych w pismach procesowych, które bądź to zostały wprost przyznane przez przeciwnika, bądź nie zostały przez niego zakwestionowane.

Dokumenty prywatne korzystały z domniemania określonego w art. 245 k.p.c. Strony nie kwestionowały autentyczności ani prawdziwości złożonych do akt sprawy dokumentów, ani tego, że zawarte w nich oświadczenia osób, które je podpisały, od nich pochodzą, a i Sąd nie znalazł podstaw, aby czynić to z urzędu.

Zeznania uczestników postępowania należało uznać za wiarygodne. Zostały złożone spontanicznie, były spójne, logiczne i wzajemnie zgodne. Wobec tego Sąd nie doszukał powodu, dla którego należałoby odmówić uczestnikom postępowania wiarygodności w sprawie.

Podstawę prawną przeprowadzenia dowodu z niepodpisanych wydruków stanowił art. 309 k.p.c. Ich wiarygodność również nie była w trakcie procesu kwestionowana.

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 960 k.c. jeśli spadkodawca powołał do spadku kilka osób, nie określając ich udziałów, to dziedziczą oni w częściach równych. Z testamentu W. R. wynikało, że powołała do dziedziczenia sześć osób (siostry i braci oraz B. M. i T. W.). Następnie zapisała prawa do spadku po swoich krewnych oraz dwie działki w M. (...). Następnie poczyniła dalsze polecenia co komu przeznacza (III punkt), a w IV punkcie wskazała dalsze polecenia co do niektórych działek. Niewątpliwie spadkodawczyni nie wyszczególniła w testamencie wszystkich nieruchomości, które posiadała, poczyniła natomiast wiele zapisów.

Zgodnie z art. 968 k.c. spadkodawca może przez określone rozrządzenia zobowiązać spadkobiercę testamentowego do spełnienia określonego świadczenia majątkowego. Spadkodawca może ponadto włożyć na spadkobiercę określony obowiązek działania lub zaniechania nie czyniąc nikogo wierzycielem (art. 982 k.c.) np. „proszę moje prochy rozsypać na morzu”.

Zgodnie z art. 948 §1 k.c. testament należy tak tłumaczyć, by zapewnić możliwie jak najlepsze urzeczywistnienie woli spadkodawcy. Jeżeli testament może być tłumaczony rozmaicie, należy przyjąć taką wykładnię, która pozwala utrzymać rozrządzenia spadkodawcy w mocy i nadać im rozsądną treść ( art. 948 § 2 kc). Początkowo Sąd porównał wartość praw majątkowych wymienionych w testamencie do praw majątkowych w nim pominiętych w celu stwierdzenia, czy testamentem została objęta cała lub prawie cała masa spadkowa, ale w trakcie postępowania okazało się, że część wymienionych w testamencie praw jest trudna lub niemożliwa do wyceny.

Ostatecznie jednak sąd uznał, że nastąpiło powołanie spadkobierców do całego spadku i zbędne było ustalanie, czy w testamencie wymieniono wszystkie prawa majątkowe spadkodawczyni, czy tylko ich część. Sąd doszedł do przekonania, że na pierwszej stronie spadkodawczyni powołała spadkobierców nie wskazując ułamkowo ich udziałów ani nie wymieniając co komu ma przypaść. Było to rodzeństwa spadkodawczyni oraz dwie siostrzenice wymienione z imienia i nazwiska. Spadkodawczyni określiła te osoby jako : moje siostry, moich braci i ( 2x) moją siostrzenicę. Wyraźnie użyła sformułowania „powołuję do spadku” . W dalszej części testamentu spadkodawczyni używała słów „daruję -przekazuję”, „proszę przekazać”, „przekazuję siostrom”, „przekazuję braciom”, co sugerowała inny tytuł niż powołanie do spadku.

Taka analiza treści testamentu pozwoliła stwierdzić, że do spadku zostało powołanych sześć osób tj. siostry i bracia oraz dwie spośród siostrzenic. Pozostałe rozrządzenia testamentowe od pkt. II -III testamentu należało traktować jako zapisy i polecenia uczynione przez spadkodawcę. W ocenie Sądu nie może nastąpić taka sytuacja, że część spadku jest dziedziczona z testamentu, a część z ustawy (tzw. dziedziczenie mieszane), chyba, że spadkodawca nie powołał spadkobierców, a jedynie uczynił zapisy i postanowienia, co też jest możliwe i zgodne z prawem, ale wobec powołania przez W. R. spadkobierców testamentowych , nie miało miejsca to w niniejszym postępowaniu.

Należy podkreślić, że w chwili otwarcia spadku część nieruchomości i praw wymienionych w testamencie nie wchodziła już w skład spadku. Ostatecznie ustalono, że do spadku weszły cztery nieruchomości (k. 35). W ocenie Sądu tylko takie rozumienie testamentu W. R. ma sens i najpełniej uwzględnia jej wolę. Tym samym Sąd doszedł do wniosku, że wolą spadkodawczyni było powołanie do spadku całego rodzeństwa i dwóch siostrzenic.

Testament (k. 7-11) został sporządzony w dniu 10 lutego 2007 r. a więc na wiele lat przed śmiercią spadkodawczyni. Brat W. H. W. zmarł przed spadkodawczynią tj. w (...) r., a więc nie mógł po niej dziedziczyć. Siostra spadkodawczyni T. M. zmarła także przed spadkodawczynią tj. (...) r. a więc również nie mogła dziedziczyć. Spadkodawczyni W. R. nie powołała do dziedziczenia nikogo na wypadek gdyby któraś z osób wymienionych w testamencie nie mogła dziedziczyć. Zatem należało uznać, że dziedziczą tylko te osoby, które dożyły otwarcia spadku tj. M. P., J. W., B. I. z domu M. i T. M.. Skoro spadkodawczyni nie określiła w jakich ułamkach spadkobiercy mają dziedziczyć to należało uznać że dziedziczą oni w częściach równych tj. po ¼ każde z nich.

Zarazem to te osoby są odpowiedzialne za wykonanie dalszych zapisów i poleceń zgodnie z testamentem. Zgodnie z art. 971 kc jeśli spadek przypada kilku spadkobiercom , zapis obciąża ich w stosunku do wielkości ich udziałów spadkowych, chyba że spadkodawca postanowił inaczej. Przepis ten stosuje się do dalszego zapisu.

Dodatkowo wyjaśnienia wymagało, że część osób w ogóle nie była wymieniona w testamencie, a uczestniczyli oni w postępowaniu wobec śmierci dwojga rodzeństwa spadkodawczyni. Sąd wezwał do udziału w sprawie G., J. i R. P. jako osoby wymienione jako beneficjenci (dot. działki nr (...)). Nawet jednak, gdyby się okazało, że testament spadkodawczyni jest nieważny, a dziedziczenie by miało nastąpić z ustawy, to osoby te i tak by nie dziedziczyły, gdyż wyprzedzała ich w tym dziedziczeniu żyjąca M. P. – siostra spadkodawczyni i matka wymienionych uczestników.

Reasumując, po przeanalizowaniu treści testamentu, dokumentów dołączonych do sprawy i zeznań uczestników, Sąd doszedł do przekonania, że nie ma potrzeby zlecania wyceny jakichkolwiek składników masy spadkowej, w tym działek. Niezasadne jest zwiększanie kosztów postępowania. W związku z tym Sąd uznał za zbędny dla rozstrzygnięcia sprawy dowód z opinii biegłego.

Jednocześnie, skoro na chwilę sporządzenia testamentu jakieś prawa nie wchodziły do spadku, to wzmiankę o tym w testamencie należy traktować jako polecenie odzyskania praw do tych działek. Nie jest także wykluczone, że spadkodawczyni pozostawała w błędnym przekonaniu co do niektórych praw, jakie rzekomo miały jej przysługiwać, mimo, że faktycznie jej nie przysługiwały. W brsaku odmiennej woli spadkodawcy zapis rzeczy oznaczonej co do tożsamości jest bezskuteczny, jeżeli rzecz zapisana nie należy do spadku w chwili jego otwarcia albo jeżeli spadkodawca był w chwili swej śmierci zobowiązany do zbycia tej rzeczy ( art. 967 kc ). Takie polecenia należałoby traktować jako niemożliwe do spełnienia.

Nie spowodowało by ono jednak nieważności całego testamentu i upadku pozostałych rozporządzeń spadkodawczyni.

Sąd uznał, że brak jest potrzeby wyceny działek nieobjętych testamentem, gdyż osoby wymienione w testamencie mają różny status – jedne są spadkobiercami a inne tylko uprawnionymi z zapisu lub polecenia.

Mając na uwadze powyższe, orzeczono jak w punkcie 1 sentencji postanowienia.

O kosztach postępowania orzeczono zgodnie z art. 520 § 1 k.p.c. , który stanowi, że każdy uczestnik ponosi koszty związane ze swym udziałem w sprawie. Dlatego sad obciążył kosztami uczestników w zakresie przez nich dotychczas poniesionym.

Sędzia Barbara Dolata