Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu

POSTANOWIENIE

P., dnia 27 września 2018 r.

Sąd Rejonowy Poznań Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu V Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący SSR Marta Ścisła

Protokolant Joanna Flajszer

po rozpoznaniu w dniu 27 września 2018 r. w Poznaniu

na rozprawie sprawy z wniosku Spółdzielnia Mieszkaniowa Osiedle (...) w P.

przy udziale Miasto P., Skarbu Państwa - Prezydent Miasta T.

- zasiedzenie

postanawia:

1.  oddalić wniosek,

2.  kosztami postępowania obciążyć w całości wnioskodawcę i z tego tytułu zasądza od niego na rzecz:

a)  uczestnika postępowania Miasta P., kwotę 3600 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego,

b)  uczestnika postępowania Skarbu Państwa – Prezydenta Miasta T., kwotę 3600 złotych, tytułem zw|rotu kosztów zastępstwa procesowego,

3.  nakazuje ściągnąć od wnioskodawcy na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego Poznań Nowe Miasto i W. w P. kwotę 2.982,82 złote tytułem kosztów postępowania poniesionych tymczasowo prze ten Sąd;

SSR Marta Ścisła

UZASADNIENIE

W dniu 5 maja 2014 r. wnioskodawczyni Spółdzielnia Mieszkaniowa „Osiedle (...)” w P. wniosła, precyzując żądanie w piśmie z dnia 30 grudnia 2014 r., o stwierdzenie zasiedzenia własności nieruchomości położonej w P. przy ul. (...)/O., oznaczonej w ewidencji gruntów, obręb R., arkusz mapy (...) działka nr (...), dla której Sąd Rejonowy Poznań – Stare Miasto w P. prowadzi księgę wieczystą (...), i to z dniem 11 grudnia 1974 r., ewentualnie z dniem 21 kwietnia 2003 r.

W uzasadnieniu wniosku wnioskodawczyni wskazała, że w dniu 2 maja 1983 r. podpisała ze Spółdzielnią (...) w P. umowę najmu nieruchomości położonej na os. (...) w P., zaś weszła w posiadanie przedmiotowej nieruchomości na mocy umowy sprzedaży - aktu notarialnego z dnia 11 grudnia 1974 r. Zatem od dnia 11 grudnia 1974 r. była w posiadaniu samoistnym tej nieruchomości i od tego czasu zaczął biec termin jej zasiedzenia. O jej posiadaniu samoistnym świadczy to, że władała tą nieruchomością jak właściciel, nadto miała świadomość, że przysługuje jej tytuł prawny do tej nieruchomości w postaci prawa własności, a zatem ogrodziła nieruchomość, oddała ją w najem, pobierała z niej pożytki etc. Ponadto wskazała, że była posiadaczem w dobrej wierze, gdyż była przekonana, że przysługuje jej tytułu prawny do nieruchomości, za czym przemawia też domniemanie wynikające z art. 7 k.c.

W odpowiedzi na wniosek z dnia 12 lutego 2015 r. uczestnik Miasto P. wniósł o oddalenie wniosku oraz zasądzenie do wnioskodawcy na rzecz uczestnika kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu zaprzeczył, by wnioskodawca kiedykolwiek posiadał działkę nr (...) w sposób samoistny umożliwiający mu zasiedzenie ani by wszedł w jej posiadanie w dniu 11 grudnia 1974 r., gdyż w akcie notarialnym z dnia 11 grudnia 1974 r. jest mowa o innych nieruchomościach niż działka nr (...). Zdaniem uczestnika postępowania, również z umowy najmu z dnia 2 maja 1983 r., nie wynika, by wówczas wnioskodawca wszedł w posiadanie samoistne spornej nieruchomości, bowiem umowa ta nie odnosi się do niej. Uczestnik postepowania podkreślił również, iż z treści samego pisma wnioskodawcy z dnia 8 marca 2013 r., wynika, iż nie był on nigdy posiadaczem działki (...). Również z korespondencji wnioskodawcy z (...) Spółdzielnią (...) wynika, że wnioskodawca nie był nigdy posiadaczem nieruchomości, ani też nie miał świadomości, że ją posiada. Tym samym, zdaniem Miasta P., twierdzenia wnioskodawcy, iż posiadał działkę (...) w sposób umożliwiający jej zasiedzenie (corpus, animus, pobieranie pożytków i manifestowanie na zewnątrz prawa własności) jest pozbawione podstaw.

Ostatecznie uczestnik postępowania podniósł, że jeżeli faktycznie wnioskodawca wszedł w posiadanie przedmiotowej nieruchomości w 1974 r, to musiało to nastąpić w złej wierze, zatem 30-letni okres zasiedzenia (przy uwzględnieniu art.10 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r., o zmianie ustawy Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 55 poz 312) upłynie najwcześniej w 2016 r.

W odpowiedzi na wniosek z dnia 16 lutego 2015 r. uczestnik Skarb Państwa – Prezydent Miasta T. wniósł o oddalenie wniosku oraz zasądzenie do wnioskodawcy na rzecz uczestnika kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu zaprzeczył, by wnioskodawca kiedykolwiek posiadał działkę nr (...) w sposób samoistny umożliwiający mu zasiedzenie ani by wszedł w jej posiadanie w dobrej wierze. Podniósł, że Skarb Państwa jest właścicielem nieruchomości położonej w P. ujawnionej w księdze wieczystej nr (...), w której do 2002 r. wpisana była działka będąca przedmiotem wniosku, a oznaczona geodezyjnie nr (...), zaś decyzją komunalizacyjną Wojewody (...) z dnia 15 stycznia 2002 r. własność działki (...) została przeniesiona na rzecz Miasta P.. Wskazał, że podawany, jako dowód zasiedzenia przedmiotowej działki akt notarialny z dnia 11 grudnia 1974 r. dotyczył innych działek i innego niż własność prawa, podobnie umowa najmu nie dotyczyła działki (...).

Pismem z dnia 27 kwietnia 2015 r., wnioskodawca podał wartość przedmiotu sporu w niniejszej sprawie, oznaczając ją na 208.290,00 złotych.

W piśmie z dnia 4 maja 2015 r. wnioskodawczyni Spółdzielnia Mieszkaniowa „Osiedle (...)” w P. sprecyzowała żądanie wniosku, wnosząc o stwierdzenie zasiedzenia własności nieruchomości położonej w P. przy ul. (...)/O., oznaczonej w ewidencji gruntów, obręb R., arkusz mapy (...) działka nr (...), dla której Sąd Rejonowy Poznań – Stare Miasto w P. prowadzi księgę wieczystą (...), i to z dniem 1 października 2000 r. Wnioskodawczyni powołała się na fakt, że weszła w posiadanie w/w nieruchomości w dobrej wierze w dniu zawarcia umowy sprzedaży nieruchomości gruntowych z dnia 11 grudnia 1974 r., gdzie działka (...) nie była objęta w/w aktem notarialnym i nie stanowiła przedmiotu sprzedaży. Wnioskodawczyni uwzględniła również to, że do dnia 1 października 1990 r. nie można było zasiedzieć nieruchomości Skarbu Państwa oraz art. 10 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny. Ewentualnie, wnioskodawca wniosła o stwierdzenie zasiedzenia nieruchomości z dniem 1 października 2005 r. – w razie ustalenia, że weszła w posiadanie ww. nieruchomości w złej wierze. Podniosła, że w razie ustalenia, iż weszła w posiadanie przedmiotowej nieruchomości z dniem 21 kwietnia 1983 r. (data przekazania nieruchomości Spółdzielni (...) w P.) w dobrej wierze, wniosła o stwierdzenie zasiedzenia z dniem 21 kwietnia 2003 r.

W piśmie z dnia 29 września 2016 r. wnioskodawczyni Spółdzielnia Mieszkaniowa „Osiedle (...)” w P. ostatecznie sprecyzowała żądanie wniosku, wnosząc o stwierdzenie zasiedzenia własności nieruchomości położonej w P. przy ul. (...)/O., oznaczonej w ewidencji gruntów, obręb R., arkusz mapy (...) działka nr (...), dla której Sąd Rejonowy Poznań – Stare Miasto w P. prowadzi księgę wieczystą (...), zaznaczonej przez biegłego sądowego J. M. na mapie stanowiącej załącznik do sporządzonej przez niego opinii opisanej, jako część działki (...) zawarta na obszarze przedmiotu najmu objętego umową najmu z dnia 2 maja 1983 r. według szkicu w protokole przekazania terenu z dnia 21 kwietnia 1983 r., i to z dniem 1 października 2000 r., ewentualnie z dniem 1 października 2005 r. – w razie ustalenia, że weszła w posiadanie ww. nieruchomości w złej wierze. Natomiast w razie ustalenia, iż weszła w posiadanie przedmiotowej nieruchomości z dniem 21 kwietnia 2003 r. (data przekazania nieruchomości Spółdzielni (...) w P.) w dobrej wierze, wniosła o stwierdzenie zasiedzenia z dniem 21 kwietnia 2003 r.

W piśmie z dnia 14 lutego 2018 r. uczestnik Miasto P. podał, że wnioskodawczyni nie płaciła przez ostatnie czterdzieści lat opłat z tytułu użytkowania wieczystego ani też podatku od nieruchomości za grunt objęty wnioskiem o zasiedzenie, nadto nieruchomość ta jest wydzierżawiana przez niego na rzecz (...) Spółdzielnia (...) w P. oraz osoby fizycznej, czemu w żaden sposób nie sprzeciwiała się wnioskodawczyni.

W piśmie z dnia 15 lutego 2018 r. wnioskodawczyni wskazała, że nie płaciła podatku ani innych opłat za posiadanie przedmiotowej działki, gdyż była przekonana, że wchodzi ona w skład działki (...), co do których przysługuje jej użytkowanie wieczyste.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Nieruchomość położona w P. przy ul. (...)/O., według operatu ewidencji gruntów prowadzonego przez Miejski Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej (...) w P. posiada oznaczenia geodezyjno-ewidencyjne jako działka nr (...), arkusz (...) obręb R., o obszarze 1110 m2, dla której Sąd Rejonowy Poznań – Stare Miasto w Poznaniu prowadzi księgę wieczystą (...). W dziale II (...) figuruje wpis z dnia 21.10.2002 r. prawa własności na rzecz Miasta P. na podstawie decyzji Wojewody (...) GN-III- (...) w sprawie stwierdzenia nabycia z mocy prawa własności nieruchomości. Wcześniej, czyli od 28 września 1968 r. właścicielem nieruchomości był Skarb Państwa Prezydium Rady Narodowej w T.. Działka ta stanowi niezabudowaną nieruchomość gruntową wykorzystywaną częściowo (pow. 782 m2) jako gospodarczo płatny parking osiedlowy, a w pozostałej części) jako zieleń publiczna, zagospodarowana przez wnioskodawczynię Spółdzielnię Mieszkaniową „Osiedle (...)” w P..

W dniu 11 grudnia 1974 r., pomiędzy Skarbem Państwa reprezentowanym przez Prezydenta Miasta P., a Spółdzielnią Mieszkaniową Osiedle (...) w P., została zwarta umowa oddania w użytkowanie wieczyste i umowa sprzedaży. Przedmiotem w/w umowy, zgodnie z pkt 1 §3, było oddanie przez Skarb Państwa – Prezydenta Miasta P., na rzecz SM Osiedle (...) w P., w użytkowanie wieczyste na 99 lat działki nr (...) o powierzchni 6.15.88 ha oraz działki nr (...) o powierzchni 1.43.10 ha, położonych w P., wchodzących w skład nieruchomości, zapisanej w KW (...). Nadto Skarb państwa zbył na rzecz spółdzielni mieszkaniowej prawo własności budynków mieszkalnych (bloków) nr (...) za oznaczoną w umowie cenę ( pkt 1 §6). Strony wniosły jednocześnie o odłączenie wskazanych działek gruntu z (...) i założenie nowej księgi wieczystej, do której wpisać należało prawo użytkowania wieczystego.

/dowód : umowa oddania w użytkowanie wieczyste k. 15v-18, a także na k. 6-8v akt KW (...) oraz treść działu I papierowej KW (...)/

Dla w/w działek została założona księga wieczysta KW (...), a założenie księgi i wpis prawa użytkowania wieczystego, został dokonany w dniu 21 grudnia 1974 r.

/dowód : dokumenty KW (...)/ i treść działu I księgi papierowej/

Wskazać należy, iż w egzemplarzu umowy oddania w użytkowanie wieczyste, znajdującej się w aktach KW (...), na stronie 2 umowy, kolorem czerwonym poprawiono numer działki z „(...), a która w rzeczywistości, zgodnie z załączonymi do akt KW mapami stanowiła przedmiot oddania w użytkowanie wieczyste. W dokumencie umowy będącym w posiadaniu wnioskodawcy, istnieje niepoprawione oznaczenie (...). Również w zawiadomieniu o założeniu księgi wieczystej z dnia 21 grudnia 1974 r., (k. 340 akt sprawy) wnioskodawca został poinformowany o wpisie użytkowania wieczystego odnośnie działek (...)). Działka (...) znajduje się w innym miejscu i nie graniczy z działką (...) będącą przedmiotem postepowania. Powyższa niezgodność oznaczeń, nie wpłynęła na stan wiedzy stron istotny w niniejszym postępowaniu.

/dowód: k. 6-8v akt KW (...), zawiadomienie k. 340 akt sprawy, kopia umowy oddania w użytkowania wieczyste k. 15v-18 akt, pismo pełnomocnika wnioskodawcy k. 368-369 w zw. z zarządzeniem k. 339, wykaz zmian ewidencyjnych k. 204/

Nadto, zgodnie z opisem i mapą załączonymi do dokumentów KW (...), urządzonej dla działek (...), działki (...) przylegają bezpośrednio do ul. (...) (bez oznaczenia nr działek wchodzących w skład w/w drogi). Zgodne z istniejącym podziałem geodezyjnym, w skład pasa drogowego ul (...), wchodzi działka (...) będąca przedmiotem wniosku o zasiedzenie.

/dowód: opis i mapa k. 1 dokumentów KW (...)/, wyrys z mapy ewidencyjnej k. 281 akt sprawy/

Od dnia oddania działek (...) w użytkowanie wieczyste, wnioskodawca dokonywał wpłat na poczet należnych opłat od tego prawa. W międzyczasie, działki te były dzielone, część z nich została przez wnioskodawcę wykupiona.

/dowód: bezsporne, a nadto pismo (...) k. 182-v i treść działu I-O KW (...) i (...)

Od dnia zawarcia umowy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste tj. 11 grudnia 1974 r., wnioskodawca objął w posiadanie – jako użytkownik wieczysty, cały obszar oddanych mu działek gruntu wraz z posadowionymi tam budynkami. Nadto, wnioskodawca – będąc w błędzie, co do granic w/w działek tj. konkretnie działki (...) na gruncie, objął również w posiadanie część obszaru dzisiejszej działki (...) – oznaczony na mapie sporządzonej dla celów niniejszego postepowania przez uprawnionego geodetę i oznaczonej kolorem zielonym. Błędny stan wiedzy wnioskodawcy, co do rzeczywistego przebiegu granic dawnej działki (...) na gruncie, trwał do 2012 - 2013 r., kiedy to, Miasto P. wystosowało do wnioskodawcy wezwania do zapłaty wynagrodzenie z tytułu bezumownego korzystania z działki (...).

/dowód: zeznania świadków B. S. k. 224, B. C. k. 225-226, W. K. k. 226-227, zeznania w charakterze stron E. B. k. 248-249, M. L. k. 250/

Na podstawie umowy najmu z dnia 2 maja 1983 r. wnioskodawczyni będąc w błędnym przekonaniu, co do granic dawnej działki (...), oddała Spółdzielni (...) w P. w najem część gruntu obejmującego dawna działkę (...) oraz część działki (...) o łącznej powierzchni użytkowej 3.959 m2. W umowie wskazano, że wnioskodawczyni jest właścicielem ww. nieruchomości. Dnia 2 grudnia 2005 r. do umowy najmu podpisano aneks, w którym zmieniono powierzchnię wynajętego terenu na 3.729 m2.

Dnia 18 maja 2010 r. do umowy najmu podpisano aneks (...), w którym wskazano, że wnioskodawczyni jest użytkowaniem wieczystym nieruchomości, oznaczonej jako działka nr (...), (...), obręb R. i działka nr (...), ark. (...) obręb R..

Dowody: kopia aktu notarialnego z dnia 11.12.1974 r. k. 15v-18, kopie umowy najmu z dnia 2.05.1983 z protokołem przekazania terenu r. k. 18v-19, odpis księgi wieczystej nr (...) k. 80-81, odpis księgi wieczystej nr (...) k. 82-107, kopia aneksu z dnia 2.12.2005 r. do umowy najmu k. 136, kopia aneksu z dnia 18.05.2010 r. do umowy najmu k. 137-140, pismo z (...) z dnia 28.04.2015 r. k. 182-183, wykazy zmian gruntowych k. 184-204, zeznania świadka B. S. k. 224-225, zeznania świadka B. C. k. 225-226, zeznania świadka W. K. k. 226-227, zeznania świadka R. F. k. 227-228, zeznania świadka J. R. k. 228-229, zeznania świadka K. S. k. 230, zeznania przesłuchanej w charakterze wnioskodawczyni E. B. k. 247-249, zeznania przesłuchanej w charakterze wnioskodawczyni M. L. k. 249-250, opinia biegłego sądowego z dziedziny szacowania nieruchomości mgr inż. J. M. k. 275-285.

Wnioskodawczyni, nie będąc świadomą iż przedmiotem umowy oddania w użytkowanie wieczyste nie był teren obejmujący działkę (...), nie płaciła podatków ani opłat za użytkowanie wieczyste ww. nieruchomości, będąc jednak przekonaną, że płaci opłaty również za w/w teren. Pod koniec 2012 r. uczestnik Miasto P. przysłał wnioskodawczyni wezwanie do zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z działki (...). Wtedy wnioskodawczyni zorientowała się, że umowa użytkowania wieczystego nie obejmuje w/w terenu, który stanowi w istocie działkę (...) i nie ma tytułu prawnego do części wynajmowanego przez nią terenu na parking.

Dowody: kopia pisma z dnia 8.03.2013 r. k. 133; kopia pisma z dnia 11.03.2015 r. k. 352, zeznania świadka B. C. k. 225-226.

W dniu 3 czerwca 2014 r. Miasto P. zawarło ze Spółdzielnią (...) w P. umowę dzierżawy nr (...), dotyczącą części działki (...) o pow. 786 m2, na której prowadzony jest parking. Zaś w dniu 30 sierpnia 2012 r. Miasto P. zawarło z M. K. umowę najmu nr (...), dotyczącą części działki (...) o pow. 6 m2.

Dowody: kopia umowy dzierżawy z dnia 3.06.2014 r. k. 353-357, kopia umowy najmu z dnia 30.08.2012 r. k. 359-363, zeznania świadka J. R. k. 228-229; zeznania świadka A. K. k. 229-230, zeznania świadka K. S. k. 230.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zgromadzonych w sprawie dokumentów. Wszystkie one zostały sporządzone przez kompetentne podmioty, w granicach ich upoważnienia, w odpowiedniej formie. Ich autentyczność i prawdziwość objętych nimi treści nie była kwestionowana przez strony i nie budziła wątpliwości Sądu.

Sąd dał wiarę zeznaniom wszystkich przesłuchiwanych w sprawie osób: wszystkich świadków oraz przesłuchanych w charakterze wnioskodawczyni E. B. i M. L.. Ich zeznania dotyczące przekonania osób zarządzających wnioskodawczynią, że przysługiwał jej tytuł prawny do nieruchomości, wynikający z umowy z 11 grudnia 1974 r., korespondowały ze sobą wzajemnie i były zgodne ze zgromadzoną dokumentacją. Pewne rozbieżności w datach są łatwo wytłumaczalne, bowiem są to okoliczności zadawnione i nie sposób wymagać od osób przesłuchiwanych, aby dokładnie pamiętały daty poszczególnych zdarzeń. Odnośnie sposobu zagospodarowania nieruchomości, ww. zeznania również pozostają wzajemnie spójne, co do szczegółów. Nie umknęło uwadze Sądu, iż zeznająca w charakterze wnioskodawcy E. B., zamiennie posługuje się pojęciami „użytkowanie wieczyste” i „własność”, co do przekonania wnioskodawcy, o tym, jaki tytuł przysługiwał jej w odniesieniu do działki (...), a M. L. (k. 249-250) wprost przyznała, że gdyby spółdzielnia wiedziała, że wbrew jej przekonaniu, nie jest użytkownikiem wieczystym również działki (...), to – podobnie jak w odniesieniu do innych nieruchomości – w 1995 roku, wystąpiłaby o z powództwem o przeniesienie użytkowania wieczystego i własności budynków na spółdzielnię. Jednocześnie M. L. zeznała jednak, iż jeśli chodzi o teren parkingu, to spółdzielnie płaciła, za to, co jest jej „własnością, czy użytkowaniem wieczystym”. Z zeznań tych wynika jednoznacznie, w ocenie Sądu, iż z uwagi na zbliżony krąg uprawnień właściciela i użytkownika wieczystego nieruchomości, we wnioskującej spółdzielni mieszkaniowej, nie prowadzono szczegółowego rozróżnienia posiadanych nieruchomości, z punktu widzenia przysługujących praw, poprzestając na fakcie ich wieloletniego posiadania. Z samych zeznań M. L. i E. B. wynika, że dopiero po otrzymaniu wezwania od Miasta P., zainteresowały się tą kwestią i dotarły do dokumentacji.

Jednocześnie podkreślenia wymaga, iż z jakiegokolwiek dowodu zaoferowanego przez wnioskodawczynię – poza umową najmu z 1983 r., nie wynika, by wnioskodawczyni zmieniła w sposób wyraźny charakter swojego posiadania tj. zamiast za użytkownika wieczystego, zaczęła uznawać się za właściciela działki.

Za przydatną na potrzeby niniejszego postępowania Sąd uznał opinię biegłego sądowego z dziedziny szacowania nieruchomości mgr inż. J. M.. Przede wszystkim została ona sporządzona przez stałego biegłego sądowego, a zatem specjalistę dysponującego dużą wiedzą i doświadczeniem w swojej dziedzinie wiedzy. Przygotowana przez niego opinia udzieliła pełnej odpowiedzi na tezy dowodowe zawarte w postanowieniu dowodowym, została sporządzona w sposób fachowy, rzetelny i wyczerpujący. Jednocześnie kwestionowanie jej przez uczestnika Miasto P. nie dezawuuje jej wartości, gdyż zadaniem biegłego nie było potwierdzenie istnienia przesłanek do zasiedzenia przedmiotowej nieruchomości, co jest przecież domeną sądu, lecz ustalenie jej położenia, z czego biegły wywiązał się.

Sąd zważył, co następuje:

W pierwszej kolejności stwierdzić należy, iż umowa z dnia 11 grudnia 1974 r., wbrew twierdzeniom wnioskodawcy, nie była umową sprzedaży nieruchomości, ale klasyczną umową oddanie nieruchomości w użytkowanie wieczyste oraz sprzedaży prawa własności posadowionych na niej budynków (jako prawa związanego z użytkowaniem wieczystym gruntu). k. 15-18 Żadne z postanowień w/w umowy, nie odnosi się do przeniesienia prawa własności gruntu. Bezspornym jest, że wnioskodawczyni w odniesieniu do działek objętych w/w umową, przez cały okres trwania prawa, uiszczała opłaty z tytułu użytkowania wieczystego, a zatem uznać należy, iż była świadoma przysługującego jej prawa i weszła w posiadaniu spornej działki, z przekonaniem, iż jest jej użytkownikiem wieczystym.

Konstrukcja użytkowania wieczystego, jako prawa do cudzej nieruchomości gruntowej uregulowana jest w art. 232-243 k.c. i w ustawie z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (jedn. tekst: Dz.U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651 ze zm. - dalej: "u.g.n."). Jest to rodzaj prawa rzeczowego, o statusie pośrednim między własnością i ograniczonymi prawami rzeczowymi. Do powstania użytkowania wieczystego konieczne jest zawarcie umowy w formie aktu notarialnego ze Skarbem Państwa lub jednostką samorządu terytorialnego, jako właścicielem gruntu, oraz wpis prawa do księgi wieczystej (art. 237 k.c.). Wpis ten ma charakter konstytutywny (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2002 r., III CZP 29/02, OSNC 2003, nr 6, poz. 76, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 lipca 2005 r., II CK 208/05, niepubl., oraz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 października 2006 r., I CSK 184/06, niepubl.). Po powstaniu użytkowania wieczystego nieruchomość, na której je ustanowiono, może być przedmiotem posiadania w zakresie jego treści zarówno przez tę osobę, na rzecz której to prawo ustanowiono, jak i przez inną osobę (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2007 r., III CZP 28/07, OSNC-ZD 2008, nr A, poz. 27, i z dnia 5 lipca 2001 r., II CKN 1220/00, OSP 2002, nr 9, poz. 123).

Instytucję zasiedzenia wprowadzono do systemu prawnego w celu zapewnienia prawnego usankcjonowania długotrwałych stosunków faktycznych. Nabycie prawa w drodze zasiedzenia jest nabyciem pierwotnym, translatywnym, polegającym na przejęciu konkretnego, istniejącego już wcześniej prawa przez podmiot, który je faktycznie wykonuje. W doktrynie ani w judykaturze nie budzi wątpliwości, że można nabyć przez zasiedzenie prawo użytkowania wieczystego, jeżeli prawo to uprzednio powstało. Nabycie następuje na rzecz osoby, która posiada nieruchomość w zakresie treści prawa użytkowania wieczystego, a jej posiadanie jest skierowane przeciwko użytkownikowi wieczystemu (por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 1975 r. - zasada prawna - III CZP 63/75, OSNCP 1976, nr 12, poz. 259, oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 23 lipca 2008 r., III CZP 68/08, OSNC 2009, nr 7-8, poz. 109). Przesłanki zasiedzenia użytkowania wieczystego należy ustalać na podstawie odpowiednio stosowanych art. 172-176 k.c. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 kwietnia 2011 r., IV CSK 446/10, "Izba Cywilna" 2012, nr 5, s. 38).

Zgodnie z art. 172 k.c., posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie). Po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze.

Samoistnym posiadaczem nieruchomości jest ten, kto nią włada jak właściciel, korzystając z niej z wyłączeniem innych osób, pobiera pożytki i dochody, a także uważa się za uprawnionego do rozporządzenia nią (art. 140 k.c.). W świetle art. 336 k.c. tych cech nie ma władztwo nad nieruchomością wykonywane w zakresie treści innego prawa niż prawo własności, choćby było wykonywane przez posiadacza z zamiarem władania prawem dla siebie. Posiadacz zależny włada rzeczą w zakresie takiego innego prawa niż własność, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą.

Stan faktyczny dotyczący określonego sposobu korzystania z rzeczy należy kwalifikować jako posiadanie na podstawie elementu fizycznego (corpus) oraz elementu psychicznego (animus). Uznanie określonego władztwa faktycznego nad rzeczą za posiadanie samoistne odpowiadające treści prawa własności jest zależne od tego, czy władztwo to jest sprawowane przez określony podmiot w jego własnym imieniu (animus rem sibi habendi). Czynnik woli pozwala odróżnić posiadanie samoistne od posiadania zależnego, ale rzeczywistą wolę posiadacza, która decyduje o charakterze samego posiadania, ustala się na podstawie zamanifestowanych na zewnątrz przejawów władania rzeczą (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 1 kwietnia 2011 r., III CSK 184/10, OSNC-ZD 2012, nr B, poz. 24, i z dnia 5 września 2008 r., I CSK 54/08, niepubl.). Posiadacz zależny może samodzielnie zmienić swój charakter posiadania, musi jednak zamanifestować tę zmianę w sposób widoczny dla otoczenia. Przekształcenie posiadania zależnego w posiadanie samoistne, jakkolwiek możliwe, wymaga uzewnętrznienia woli właścicielskiego władania w sposób pewny (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 1997 r., I CKU 32/97, niepubl., oraz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 marca 1971 r., III CRN 516/70, OSPiKA 1971, nr 11, poz. 207).

Posiadanie nieruchomości gruntowej w związku z wykonywaniem ustanowionego na niej użytkowania wieczystego jest przez niektórych przedstawicieli nauki kwalifikowane jako postać posiadania samoistnego, ale w zakresie treści innego prawa niż własność, a przez innych - jako posiadanie zależne, lecz zbliżone do właścicielskiego, albo jako stan faktyczny pośredni pomiędzy posiadaniem samoistnym i zależnym.

W uchwale z dnia 23 lipca 2008 r., III CZP 68/08 (OSNC 2009, nr 7-8, poz. 109) Sąd Najwyższy wyjaśnił, że prawo użytkowania wieczystego jest - mimo wielu podobieństw - prawem odmiennym niż prawo własności, zatem także posiadanie nieruchomości w zakresie każdego z tych praw ma odmienny charakter. Samoistne posiadanie nieruchomości w zakresie użytkowania wieczystego to faktyczne wykonywanie władztwa nad nieruchomością, z wolą posiadania jej dla siebie, jednak w granicach treści tego prawa. Jest to zatem wykonywanie władztwa nad nieruchomością odpowiadającego uprawnieniom z art. 233 k.c., z wolą posiadania dla siebie. Na zewnątrz różnica sposobu posiadania może być trudna do dostrzeżenia, jednak zaznacza się wyraźnie w sferze woli posiadacza (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 28 września 2000 r., IV CKN 103/00, niepubl., z dnia 17 kwietnia 1997 r., I CKU 32/97, niepubl., z dnia 28 czerwca 1973 r., III CRN 154/73, OSNCP 1974, nr 6, poz. 111, z dnia 18 czerwca 1975 r., II CR 238/75, OSPiKA 1976, nr 7-8, poz. 150, oraz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 2004 r., II CK 105/03, niepubl.).

Charakterystyczne dla prawa użytkowania wieczystego posiadanie nieruchomości gruntowej i posadowionych na niej budynków jest niewątpliwie bliskie posiadaniu właścicielskiemu, ale różni się od niego w tych aspektach, które są konsekwencją powstawania i wykonywania tego prawa na rzeczy cudzej, z czym wiąże się konieczność świadczenia opłat rocznych na rzecz właściciela oraz korzystania z gruntu w sposób określony w umowie z nim, z zagrożeniem jej rozwiązania. Manifestowanie przez korzystającego z nieruchomości w stosunku do jej właściciela i osób trzecich takich aktów władania nią, które są charakterystyczne dla uprawnień i obowiązków użytkownika wieczystego świadczy o wykonywaniu przez tę osobę posiadania w zakresie treści prawa użytkowania wieczystego, a nie w zakresie treści prawa własności. Na tych samych zasadach korzystanie z nieruchomości w zakresie właściwym dla służebności drogi koniecznej jest manifestacją posiadania tego ograniczonego prawa rzeczowego, a nie prawa własności nieruchomości.

Zgodnie z art. 609 § 1 kpc, do zgłoszenia wniosku o stwierdzenie zasiedzenia własności uprawniony jest każdy zainteresowany. Zainteresowanym w sprawie jest zaś każdy, czyich praw dotyczy wynik postępowania (art. 510 § 1 kpc).

W niniejszej sprawie wnioskodawczyni od chwili wejścia we władanie nieruchomością, której dotyczy wniosek, była przekonana, że przysługuje jej do niej użytkowanie wieczyste. Taki sposób władania nieruchomością potwierdziły wszystkie osoby przesłuchane w przedmiotowym postępowaniu, w szczególności w charakterze wnioskodawczyni. Taka forma władania nieruchomością wynika także z umów zawieranych przez wnioskodawczynię, w tym aneksu (...), w którym wskazano, że wnioskodawczyni jest użytkownikiem wieczystym ww. nieruchomości. Nie bez znaczenia jest również okoliczność, iż wnioskodawczyni, przez cały okres trwania użytkowania wieczystego działek (...), uiszczała opłaty z tego tytułu, będąc przekonaną, iż uiszcza opłaty również za tą część posiadanego gruntu, która później okazała się działką (...).

Na powyższe nie ma wpływu wskazanie w treści umowy najmu z dnia 2 maja 1983 r., zawartej ze Spółdzielnią (...) w P., że wnioskodawczyni jest właścicielem ww. nieruchomości. Powyższe jest sprzeczne z faktem przysługiwania wnioskodawczyni użytkowania wieczystego co do działki (...) (której część również była przedmiotem najmu), ustalonym na podstawie dowodów osobowych oraz faktem uiszczania opłat za użytkowanie wieczyste w/w działki. Nie sposób inaczej, niż poprzez uznanie za omyłkę pisarską, wyjaśnić dwoistości postepowania wnioskodawczyni, która opłacała opłaty za użytkowanie wieczyste za działkę (...), a jednocześnie oświadczyła w treści umowy, że jest jej właścicielem. (w tym również działki (...) – uznając, iż stanowi ona część działki (...)).

Ponadto, nawet gdyby przyjąć, że wnioskodawczyni w 1983 r. zmieniła charakter swego posiadania na odpowiadające prawu własności, co zamanifestowała w ww. umowie, to w 2010 r. ponownie zmieniła ten charakter na użytkowanie wieczyste, co wyraziła w aneksie z 2010 r. W tej sytuacji należałaby uznać, że do zasiedzenia i tak nie doszło, gdyż od 1983 r. do 2010 r. nie upłynął czas niezbędny do zasiedzenia przedmiotowej nieruchomości. Wskazania w tym kontekście wymaga, że czas posiadania potrzebny do zasiedzenia wynosił według prawa rzeczowego z 1946 roku dwadzieścia lat dla posiadacza w dobrej wierze i trzydzieści lat dla posiadacza w złej wierze (art. 50). Kodeks cywilny, który wszedł w życie 1 stycznia 1965 roku, skrócił wymagane do zasiedzenia nieruchomości terminy do lat dziesięciu dla posiadacza nieruchomości w dobrej wierze i do lat dwudziestu dla posiadacza w złej wierze. Następnie kodeksowe terminy zasiedzenia zostały zmienione przez ustawę z dnia 28 lipca 1990 roku o zmianie ustawy – kodeks cywilny ( Dz.U. z 1990 r. Nr 55, poz. 321), na mocy, której przywrócono termin dwudziestu lat dla posiadacza, który uzyskał posiadanie w dobrej wierze i trzydziestu dla posiadacza, który uzyskał posiadanie w złej wierze. (art. 172 § 1 i 2 k.c.). Jednocześnie do zasiedzenia, które nastąpiło przed wejściem w życie tej ustawy, tj. przed 1 październikiem 1990 roku mają zastosowanie 10 – letnie i 20 – letnie okresy posiadania przewidziane w art. 172 k.c. w brzmieniu obowiązującym przed ta datą (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 1991 roku, III CZP 73/90, OSP 9/91, poz. 221; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 września 1993 roku, II CRN 89/93, LEX nr 110583). Przechodząc natomiast do kwalifikacji posiadania według kryterium dobrej lub złej wiary posiadacza w chwili uzyskania przez niego posiadania, należy podkreślić, iż dobra wiara odgrywa istotną rolę, decydując o długości terminu zasiedzenia.

W sprawie niniejszej, przyjmując, iż w 1983 r., doszło do samodzielnej zmiany charakteru posiadania, brak podstaw do przyjęcia, że wnioskodawczyni weszła w to posiadanie – prowadzące do zasiedzenia prawa własności w dobrej wierze. Skoro tak, to do nabycia przez nią własności ww. nieruchomości przez zasiedzenie, konieczny byłby upływ 30 lat, co nastąpiłoby (uwzględniając doliczenie lat 1983 – 1990, kiedy to wyłączone było zasiadywanie nieruchomości Skarbu Państwa) w 2013 r. Bieg tego terminu został jednak przerwany w 2010 r., kiedy to wnioskodawczyni, zawierając aneks z 2010 r., ponownie zmieniła charakter swego posiadania na użytkowanie wieczyste.

W konsekwencji, skoro wnioskodawczyni uzewnętrzniała posiadanie ww. nieruchomości w zakresie treści prawa użytkowania wieczystego i taka była jej błędna świadomość, co do rodzaju przysługującego jej prawa do gruntu, to taki stan posiadania mógłby prowadzić jedynie do zasiedzenia użytkowania wieczystego przedmiotowej nieruchomości, oczywiście pod warunkiem, że spełnione były pozostałe przesłanki wymagane do zasiedzenia. Nie mógł natomiast prowadzić do zasiedzenia własności wnioskowanej nieruchomości, jako prawa innego rodzaju, wobec braku w tej mierze elementu woli „posiadania jej jak właściciel” animus rem sibi habendi. (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28 września 2000 r., IV CKN 103/00 oraz szczegółowo w postanowieniu z dnia 24 marca 2017 r., I CSK 633/16. )

Z uwagi na powyższe, wniosek podlegał oddaleniu, z uwagi na niewykazanie przez wnioskodawcę przesłanek wymaganych do zasiedzenia nieruchomości – tak orzeczono punkcie 1. sentencji postanowienia.

O kosztach postępowania Sąd orzekł w punkcie 2. sentencji postanowienia, w oparciu o art. 520 § 1 k.p.c., zgodnie z którym każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie. Wniosek determinujący kierunek postępowania miał na celu realizację interesu wyłącznie wnioskodawczyni, a zatem winna ona ponieść całość kosztów postępowania. Na koszty procesu w niniejszej sprawie poniesione przez uczestników złożyły się kwoty po 3.600 zł tytułem wynagrodzenia radców prawnych występujących w sprawie i ich reprezentujących (zgodnie z wymogiem § 6 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu. (Dz.U.2013.490 j.t.) w zw. z § 21 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2018.265 j.t.)).

Jednocześnie wobec przyznania biegłemu za sporządzoną opinię kwoty 3.401,82 zł (k. 304), różnicą, otrzymaną z pomniejszenia o kwotę zaliczki wpłaconej przez wnioskodawczynię w wysokości 500 zł, w kwocie 2.982,82 zł, należało obciążyć wnioskodawczynię, i z tego tytułu Sąd nakazał ściągnąć ww. kwotę od niej na rzecz Skarbu Państwa.

SSR Marta Ścisła